Чарга (працяг) Пачатак ТУТ

з жыцця літаратараў; паэма ў прозе

Раздзел 7

http://iuzhyk.livejournal.com/251364.html

Прыезд маршала Цемрашэвіча стаўся апошняй адметнай падзеяй, потым тры дні нічога значнага не адбывалася ў даўжэзнай чарзе. Нават снег не ішоў. Усталявалася марознае надвор’е, неба завалаквала смуга, скрозь якую редка-рэдка вызірала нізкае сонца. Пісьменнік Г. ужо прызвычаіўся да ранішняй фізічнай працы па ўпарадкаванні тэрыторіі лагера. Ён прыдбаў сабе новыя знаёмствы сярод літаратараў, якія кідалі снег і калолі дровы разам з ім. Вядома, што сумесная праца збліжае. Пад час перакураў шмат чаго цікавага і важнага даведаўся Г. Аказалася, што ён амаль не ведае літаратурны свет ці прынамсі мае аб ім даволі наіўнае ўяленне. Адзін работнік паведаў яму, што, стоячы ў чарзе сумленна, Г. ніколі не дойдзе да мэты, то бок да рэдакцыі. У гэтым асаблівасць чаргі. Трэба шукаць нейкія іншыя, нестандартныя спосабы. Але якія менавіта – работнік не ўдакладніў, а Г. па прыроднай сціпласці спытаць не насмеліўся. Аднак гэтыя словы трывала заселі ў душы і пачалі даваць трывожныя парасткі. Неадказны сакратар стаў заўважаць, што за некалькі дзён ён і сапраўды амаль не прасунуўся да рэдакцыйнага ганка. Вакно на першым паверсе, шчыльна завешанае рудымі канцылярскімі шторамі, па-ранейшаму знаходзілася на яго ўзроўні. У адзін дзень ён быў трохі паперадзе акна, у другі дзень – трохі далей, але ў сярэднім не прасоўваўся да сваёй мэты. А між тым Г. сам бачыў, як рэдка, але нехта з чаргоўцаў залузваўся-такі ў ацынкаваныя дзверы рэдакцыі, бачыў, як нехта выходзіў адтуль – найчасцей замаркочаны і ў слязах, але выходзіў. Што б гэта магло значыць, чаму няма руху наперад – у гэтым была заклятая таямніца чаргі і Г. цвёрда рашыў яе разгадаць.

Аднаго разу, увечары, бавячы гадзіны перад сном з Ненатолем Ачмуціным, Г. наважыў задаць яму амаль прамое пытанне пра хітрую нерухомасць чаргі. Той, на здзіўленне Г., нітрохі не збянтэжыўся, а нават усміхнуўся, паклаў руку Г. на плячо, сказаў са шкадаваннем: "Ох, які ж вы яшчэ малады!” – і ў некалькіх словах акрэсліў сутнасць праблемы. Рэч у тым, гаварыў Ачмуцін, што само па сабе ў жыцці нічога не рухаецца і трэба рабіць, так бы мовіць, унёскі, а калі Г. хоча канкрэтней – то даваць на лапу дзелавым людзям. Тады Г. пераставяць бліжэй, і народ не абурыцца. Ачмуцін ужо колькі разоў так рабіў, але і гэта, заўважыў ён, не гарантуе стоадсоткавага поспеху – бо даюць усе. І пытанне толькі ў нюансах – хто дасць болей. Ачмуцін бы з задавальненнем даў так, каб не стаяць на лютым марозе, але цяжба з адным графаманам яго амаль разарыла. Г. можа сам упэўніцца, завітаўшы ў яго кватэру, што палова мэблі і кніг прададзена. Між іншым Ачмуцін запрасіў Г. у бліжэйшыя дні да сябе ў госці, пасядзець за чарачкай, паўспамінаць лепшыя дні, памарыць аб будучыні… А, і самае галоўнае, бачачы проста-такі нерэальную наіўнасць суразмоўцы, Ачмуцін сказаў зусім ужо пэўна – даваць хабар трэба Мемуарану, і тое не факт, што Мемуаран згодзіцца. Дакладней, яму трэба будзе узяць ад Г. заяву, паставіць яе ў чаргу такіх жа заяў і, калі Глёпус падпіша, то гэта шанцунак.

У той дзень зусім прыгнечаны Г. выправіўся спачываць. Дакладней, пайшоў на сустрэчу з Навумовічам. Спаткаўшыся за рагом, Г. працягнуў яму загадзя падрыхтаваныя пяць даляраў, аднак жукаваты паэт, пакруціўшы галовой туды-сюды, прашаптаў, што такса павышаецца – цяпер сем даляраў. Г. паспрабаваў абурыцца, але Навумовіч быў непрыхільны – у краіне падаражэў хлеб, а таму ўсе тарыфы аўтаматычна ўзвышаюцца. Калі, кашешне, Г. хоча начаваць у сумёце ці ў якім бамжатніку – то на здароўечка, разводзіў рукамі Навумовіч. Калі ж шаноўны спадар хоча спачываць у цёплым пакоі сярод інтэлігентных людзей, то варта заплаціць сем даляраў. З цяжарам у душы аддаў Г. праславутыя пяць даляраў і заплаціў рублямі яшчэ за два.

Гэтай ноччу, перш чым падняцца ў начлежку, ён абследаваў усе пад’езды навакольных дамоў – ці няма там гожага месца прысланіцца нанач да якой батарэі. Але большасць пад’ездаў мелі кодавыя замкі, у астатніх прыдатнай батарэі Г. не знайшоў. Трапілася адна батарэя, дзе б можна было драмануць, але каля яе ўжо гужаваліся агрэсіўнага віду падлеткі – далёка не такія харошыя і разумныя, як у яго аповесцях. Гэтыя могуць і ў пысу. Добра, што Г. адразу рэціраваўся. Падумалася, дарэчы, што нядрэнна б дзесьці набыць паляўнічы нож і на ўсякі выпадак мець пры сабе.

Наступнага дня, адпрасіўшыся ў Мемуарана, Г. злётаў на бліжэйшае паштовае аддзяленне – у пяці кварталах ад рэдакцыі, каб даць тэлеграму жонцы. Датэлефанавацца з мабільніка ніяк не атрымоўвалася. Відаць, з прычыны рэкордных маразоў у Сранцавічах трэснуў і разваліўся сотавы рэтранслятар. Таму прыйшлося заняць месца ў чарзе на пошце – гэтакай жа змяістай чарзе, як і каля рэдакцыі. Цяпер, згледзеўшы любую чаргу, Г. палохаўся, міжволі ўсчыналіся сэрцабіццё і ўдушша, ахоплівала паніка. Гэтак сталася і цяпер. Аднак неўзабаве Г. супакоіўся – чарга рухалася не ў прыклад злашчаснай рэдакцыйнай чарзе так, што вока ўлоўлівала гэты рух. Праз якія тры гадзіны Г. тэлеграфаваў жонцы, каб яна выслала яму дзвесце даляраў з заначкі, то бок тыя грошы, якія яны збіралі на плазмавы тэлевіза. Абыдуцца і трубкавым тэлевізарам, не бяды. Галоўнае цяпер – адужаць чаргу. Будучая слава пакрые ўсе выдаткі, хай жонка будзе спакойная. Яшчэ Г. прасіў яе тэлеграфаваць сюды да запатрабавання пра дзень, каб ён быў у курсе сямейных і рэдакцыйных спраў. Прасіў таксама дазваніцца галоўнаму і супакоіць, што ён хутка вернецца, прычым з падарункамі для ўсіх супрацоўнікаў; прасіў, каб гналі ў нумарах любую чухну – газету ўсё адно ні хто не чытае, галоўнае, каб у гарвыканкаме не даведаліся, што Г. пакінуў месца працы без важкай прычыны… Хаця, думаў неадказны сакратар, выходзячы на мароз, якая прычына можа быць яшчэ болей важкай, чым намер стаць у чаргу?

ПРАЦЯГ