(паводле артыкула Э.Дубянецкага ў "Дзеяслове”)

Учора сябар прынёс часопіс "Дзеяслоў” з смс-паэмай, у напісанні якой ён удзельнічаў. Патрапіўся на вока артыкул Э. Дубянецкага – і выклікаў эмоцыі, якія, у сваю чаргу, запатрабавалі выказвання.

Эдуард Дубянецкі напісаў цікавы артыкул пра стан сучаснай паэзіі з эпатажнай назваю "Шызафрэнізацыя культуры ў эпоху глабалізацыі” ("Дзеяслоў”, №55). Нягледзячы на знарочыста кідкую назву і не менш кідкія мянушкі падраздзелаў артыкула, ён выйшаў змястоўным. Але ж і супярэчлівым, і наіўным у тым ліку.

У артыкуле добра пастаўлены дыягназ сучаснай літаратуры, якая параўноўваецца з шызафрэнікам. А пры гэтай хваробе (аўтар падрабязна распісвае – чытайце часопіс) ідзе як бы распадзенне асобы на некалькі розных асобаў з зусім рознымі унутранымі каштоўнасцямі і арыенцірамі. У выніку – дэзарыентацыя, страта традыцыйнага чалавечага мыслення, знікненне станоўчых эмоцый, якія атрымліваюць звычайныя людзі ад звычайных спраў, у той час як беспрычынных адмоўных эмоцый і бессэнсоўнасці ў галаве процьма.

Сп. Дубянецкі сцвярджае, што ўся сучасная літаратура (беларуская ў дадзеным кантэксце) хварэе на страту традыцыйных агульных каштоўнасцяў і, як вынік, яна выраджаецца. І нават аўтары, якія звыкла малоцяць ужо дзесяцігоддзі звыклыя традыцыйныя вершы, перастаюць, паводле Дубянецкага, перажываць сапраўдныя пачуцці, і ў выніку іх вершы робяцца пустацветам.

Цяжка з гэтым не пагадзіцца, чытаючы нашы дзяржаўныя часопісы і "Дзеяслоў”. Паэзія там часта і не начавала зусім. А вось графаманіі і выпісаных "жывых класікаў” (якія паводле сп. Дубянецкага – Барадулін, Бураўкін, Някляеў, Законнікаў) – то хоць адымай. Заходжу на сайт "Дзеяслова” я часта і – на поўным сур’ёзе кажу – ледзь не праз нумар сустракаю набор паэтаў: Бураўкін, Някляеў, а наступная камбінацыя – Барадулін, Хадановіч. Вось і палічыце, спадары, ці многія ў 9-мільённай Беларусі могуць самавыявіцца ў "Дзеяслове”, калі палову паэтычнай плошчы займаюць там 4 (чатыры!!!) чалавекі. А сп. Дубянецкі наракае і бядуе з прычыны таго, што сучасная паэзія занядужала. А не паспрабавалі "пачысціць” плошчы нашых часопісаў ад пустазелля, сп. Дубянецкі, як гэта робіць з пераменным поспехам аўтар гэтых радкоў? Не спрабавалі прарэдзірць паэтычныя парасткі Барадуліна, Някляева, Хадановіча і Бураўкіна, Гніламёдава (у холдынгу), каб на іх месцы нешта, такое Вам жаданае, вырасла? І яшчэ, якога ліха Вы, сп. Дубянецкі, сп. Законнікава ў жывыя класікі запісалі? Таму што ён у ліку заснавальнікаў Дзеяслова? Бо іншых заслуг за ім, апроч таго што душыў айчынную літаратуру ў "Полымі”, а потым далучыўся да заснавання "Дзеяслова”, – іншых заслуг неяк не назіраецца.

Вымушаны агаварыцца, што з пералічанай мной чацвёркі "недатыкальных класікаў”, што запаланілі гэны часопіс, сп. Някляеў стаіць усё-ткі асобкам, бо мае на цяперашні час на парадак больш паэзіі ў сваіх вершах, чым астатнія трое. (Сп. Някляеў больш у сваёй прозе "правінаваціўся”.)

Далей сп. Дубянецкі пералічвае, са шматлікімі выбачэннямі і рэверансамі, дрэнныя і шызафрэнічныя, на яго погляд, радкі холдынгаўцаў, прычым усе яны выступаюць у аўтара чамусьці традыцыйнымі шызафрэнікамі, у той час як мадэрновыя шызафрэнікі – гэта аўтары, што збольшага ў апазіцыі да Дзяржавы.

Але перш чым пералічыць гэтых "хворых на галаву”, радкі якіх цытуе сп. Дубянецкі, не палянуюся прывесці кавалак верша з самога 55-га нумара "Дзеяслова”, з верша паэткі Таццяны Беланогай, чый дыск з песнямі дадаецца да самога часопіса.

Вось яны, прачулыя, праніклівыя, глыбінныя, азораныя музай і геніем, не іначай:

Мне спяваць не цяжка (2 разы)

Мая мара толькі застаецца сабою

Мне спяваць не цяжка (2 разы)

Проста балюча.

Усё, спадары. А вы чаго чакалі ў самым літаратурным часопісе Беларусі?

І пад гэткую шэдэўроту рэдакцыя аддае 11 (!) старонак і дадае (як здзек, не іначай) яшчэ і дыск песень...

А вось пералік "шызанутых” лімаўцаў, паводле сп. Дубянецкага:

1. Анатоль Аўруцін, Міхась Башлакоў, Навум Гальпяровіч, Казімір Камейша, Ізяслаў Катляроў, Тамара Краснова-Гусачэнка, Уладзімір Мазго, Міхась Пазнякоў, Валянціна Паліканіна, Павел Саковіч, Святлана Яўсеева (усе спрэс – традыцыяналісты).

А вось "шызанутыя” мадэрністы (апазіцыянеры?)

2. Алесь Аркуш, Зміцер Вішнеў, Вольга Гапеева, Адам Глобус, Юры Гумянюк, Віктар Жыбуль, Віталь Рыжкоў, Віктар Слінка і нават Віка Трэнас.

Усе яны "вызначаюцца відавочнай хаатычнасцю, сумбурнасцю, пэўнымі цьмянасцямі і няўцямнасцю, некаторай вульгарнасцю, адсутнасцю глыбокага зместу”.

Ага. Тады пытанне да спадара крытыка: дзе ў яго ёсць прыбор, якім ён мерае паэтычную глыбіню, а таксама вызначае няўцямнасць? (Куды ўсім пералічаным да Законнікава з яго прамізной!)

Да таго ж сп. Дубянецкі робіць стылістычны ляп, сінонімамі пералічваючы адно і тое ж паняцце аж чатыры разы. (Таксама недзе ў тэксце ён сказаў кшталту "сапраўдныя бясспрэчныя шэдэўры”, тады як у шостым класе пачатковай школы ведаюць, што шэдэўр апрыёры ёсць сапраўдным і бясспрэчным.) Было б смешна, каб не даводзілася сумаваць з таго факта, калі сп. Дубянецкі бярэцца крытыкаваць вершы паэтаў, будучы сам не паэтам (я аналізаваў яго паэтычную кніжку для часопіса "Тэксты”, артыкул некалі, мабыць, выйдзе) бярэцца разбіраць, вучыць і павучаць, як трэба пісаць, вершатворцаў тыпу Аўруціна. Можна як заўгодна ставіцца да Аўруціна, але называць яго слабым паэтам – гэта смяшыць літаратурную грамаду. А выстаўляць паперадзе Законнікава – гэта ўвогуле кепскі густ.

Бліжэй да канца ў цэлым грунтоўнага і змястоўнага (гэта варта прызнаць) артыкула аўтар пералічвае па пунктах, што трэба рабіць надалей, каб выратаваць айчынную паэзію ад крызісу, у які яна ляснула. І пункты гэтыя па кальцы нагадваюць мерапрыемствы, якія праводзіў СПБ яшчэ за савецкім часам – гэткую кузню талентаў. ("Шыхтуйся! На першы-другі  пералічыся! Кляніцеся быць паэтамі!”)

Адна бяда не-паэта Дубянецкага (а добрага літаратуразнаўцы, скажам так) у тым, што ён не можа ўразумець: "поэты не рождаются случайно, Они летят на землю с высоты. Их жизнь окружена великой тайной По правилам космической игры» (не называю аўтара гэтых радкоў, трагічны лёс якога кожнаму вядомы). "Мерапрыемствы”, прапанаваныя папунктна сп. Дубянецкім, у лепшым выпадку выпрадукуюць нам армію рамеснікаў, якія і без "мерапрыемстваў” запаланілі сабой усё і ўся.

А ісціна прапісная для аўтара артыкула такая: Паэта нельга выхаваць, бо ён дрэсіроўкам не паддаецца, яго нельга вырасціць у Вашай утапічнай "кузні талентаў”. Яго адно можна змагчы прачытаць.

Камічнасць парады па стварэнні кузні паэтаў ускосна пацвярджае сама рэдакцыя "Дзеяслова” ў кароткім пасляслоўі да артыкула: "...прымаем прапановы аўтара па "выхаду з крызісу” як пажаданне на будучае...”

І ужо зусім на вушка аўтару ад мяне: талент – гэта анамалія (хвароба), а геній – гэта анамалія ў квадраце. Таму хочаш займець Літаратуру – не лячы хворых.

Каб згладзіць уражанне ад маіх нібыта наскокаў на Эдуарда Дубянецкага, хочацца сказаць, што артыкул карысны тым, што пасля яго цягне на палеміку. Ён экспрэсіўны, што ўжо не мала для нашай паўсоннай літаратуры. Ён вызначыў правільны дыягназ графаманіі – гэта "смутная нечуллівасць” (у праваслаўных малітвах – "окамененное нечувствие»). Як казаў Леў Талстой: чалавек, які доўга жыве ў горадзе, у адрыве ад прыроды, можа не заўважыць, як ён ужо шмат гадоў памёр – яго ахапіла "смутная нечуллівасць”. Так і адбылося з большасцю нашых паэтаў, якія народжаны ў вялікіх гарадах, або якія даўно ў іх пераехалі са сваіх вёсак. Адсюль і паражняк іхніх вершаў – няма падсілкавання натуральнымі энергіямі. Маладосць яшчэ сяк-так сілкуецца каханнем і патрыятызмам. Але ў сталасці гэтага недастаткова. Таму – і спісваецца адсоткаў дзевяноста паэтаў, і бачым мы часцяком на старонках "Дзеяслова” адны гучныя прозвішчы, пад якімі пустацвет слоў.

http://iuzhyk.livejournal.com/162724.html