Міхась Южык

Вершы (зіма 2014/2015)

* * *

Вітаю цябе, зіма.

Вандроўнікам белым

ты ціха стаіш адна

над долам скалелым.

Табе яго накрываць

убраннем адзіным.

Табе навылёт не спаць

начныя гадзіны.

Таемнасць сваю ўнясі

ў пасёлак маўклівы.

Яшчэ ты мяне сасні

ў сумётах над нівай.

Па лесвіцах гарадоў,

лядовых, бліскучых,

шыбую. Няма слядоў

у снезе рыпучым.

* * *

Шапнула сняжынка:

“Счакай ты хвілінку,

я ціха растану

ў далоні тваёй”.

Яе страсянуў я,

і снег завіхурыў,

панёсшы сняжынку

над белай зямлёй.

Цяпер не пазнаю

яе сярод родных

такіх жа мільготкіх,

іскрыстых сястрыц.

Імчацца сняжынкі,

нібы самалёты,

па вуліцах сонных

праміж камяніц.

* * *

Дзве таямніцы – вечар і ноч –

імі навек знепакоены.

Дзве таямніцы ад лёсу наўзбоч

ціха і важна прытоены.

Зноў, памаліўшыся, досвіткам шэрым,

гледзячы краем на снежны разліў,

сшытак кранаю пачаткам нясмелым –

вечар пакажа, што ты нарабіў.

Дзве таямніцы трывожаць мяне,

дзве аблачыны навіслыя.

Вечар пакорай нязвыклай кране,

сэрца хвілінаю сціснецца.

Зноў забываюся досвіткам белым,

бачу, як вы адчыняеце слых.

Сэрца даўно ад работы самлела,

сэрца не чуе дыханняў чужых.

Толькі прыёмнічак мой несмяротны,

што прыхаваны няведама дзе,

ловіць і ловіць часінай самотнай

радасць і гора краіны людзей.

Дзве таямніцы – вечар і ноч –

імі навек заняволены.

Дзве таямніцы ад лёсу наўзбоч

з дня нараджэння прытоены.

* * *

Як бы не заблытацца,

дзе дабро, дзе зло.

У глыбінях існага

дрэва прарасло.

Ды плады не выспелі,

не дастаць вісяць

на далёкай выспачцы;

акіяна гладзь.

Толькі ў ночы ціхія

сніцца дрэва здань,

мора сонна дыхае,

змрок куды ні глянь.

Ратам змрок азорыцца,

дрэва заблішчыць

і плады пакоцяцца –

жыць або не жыць?

Так чакаю ночанькі,

дзень за днём плыве.

Зманам замарочаны

цені на акне.

Веру ці не веру ўжо,

што знайду адказ

у гадзіну шэрую,

у таемны час.

* * *

Зона камфорту. Чароўная зона.

Быццам анёлы пяюць над зямлёй.

Зона камфорту. Няма тут закону,

каб нам давеку прабавіцца ў ёй.

Зона камфорту. Каханне, здароўе –

рэдка бываюць яны назаўжды.

Зона камфорту Хрыстовай любоўю

многіх звязала скрозь лёсу гады.

Ах, палюбіць не за што, а за проста –

як жа не хочацца, як жа баліць…

Зона камфорту палянай дзівоснай

між ледзяністых прастораў гарыць.

* * *

Шукаю штодня поле дзейнасці

у мокрых снягах і завейнасці;

у рэчах, што вечна расказваюць

жыццё незвычайнымі фразамі;

у людзях, кім я незаўважаны,

шукаю прытоена важнае.

Ды плоць упраўляецца з розумам,

накочваюць думкі марозныя.

Я іх расцяпляў дрогкай свечкаю –

душою, паэзіяй мечанай.

Там многа ўсяго наварочана,

назад і наперад заплочана.

І толькі адно поле дзейнасці

упарта адводзіць ад тленнасці.

І рэчы паволі расказваюць

забытае, ціхае, важнае.

І людзі, і горад асвечаны

паэзіі цёплаю вечнасцю…

* * *

Сняжынкі ціхенька лятуць

паўз вочы ліхтароў.

Ім да зямлі не дацягнуць,

знікаюць зноў і зноў.

Яны ўжо талая вада,

у ёй няма слядоў.

Хлюпоча цёмная слата

па вулках гарадоў.

А мне ўсё бачыцца, як ты

стаіш сярод двара,

у аблачынах белаты

задворкамі прыйшла.

І хочаш ты маё акно

знайсці скрозь снегапад.

Яно зацеплена даўно

сярод разлук і страт.

Вось-вось павернешся – пагляд

сустрэнецца з маім,

мы ўжо даўно скрозь снегапад

іскрынкамі ляцім.

* * *

Стаю між “хачу” і “боязна”

адвечным правадыром,

прадбачу хвіліну млосную,

дзе выбар зраблю рабром.

Хаценні вадою весняю

спадаюць, пакуль іду.

А страхі ўсе не памесцяцца

ў душы на маю бяду.

Як шмат па руках атрымліваў

за тое, што шмат хацеў!

Як часта хаценні стрымліваў

ды іх ажывіць не смеў!

Без страху ў хвіліну кожную

ступаю, нібы іду

па росах травой мурожнаю.

І веру, што не ўпаду.

* * *

Калі нам стане добра –

слупка падскочыць ртуць,

нягоды пільнай кобрай

нарэшце адпаўзуць.

І раптам зразумеем:

жывём, як салаўі,

усход іскрыстым клеем

пральецца на палі.

Азорацца прасторы

мелодыяй такой,

што сосны, быццам горы,

хіснуцца над табой.

І вечнай таямніцай,

калі ўдваіх адным

мы будзем каласіцца

памкненнем залатым.

Калі нахлыне радасць

з прасветленай далі,

мы пойдзем ціхім садам…

Калі, калі, калі?

* * *

Бываюць зімы такія –

без снегу і без святла.

Агеньчыкі, як чужыя,

на трасах, калі імгла.

У гэтых туманах шызых,

бывае, не пазнаём

сябе ды не бачым зблізу

каханых і родны дом.

Праходзім паўз іх, праходзім,

хоць хочам абняць навек.

Сыходзім ад іх, сыходзім

па рэчышчах вуліц-рэк.

Бывае, такі дарунак,

што ўстанеш надзеі без –

на шыбе дрыжыць карунак

і ў далі бялее лес.

Становішся ты відушчым

з нядаўна яшчэ сляпых

у тыднях і днях бягучых,

знаёмых, сівых, старых.

Віхураць, нясуць лагоду

ў глыбіні глыбінь снягі,

нібы акіян свабоды

лінуўся праз берагі.

* * *

Заўважыш такое рэдка,

а іменна раз на год –

выходзіць з жалезнай клеткі

душа на світальны лёд.

І слізгае між сумётаў,

і коціцца паўз дамы.

Ліхтарная пазалота

высвечвае шлях прамы.

Сустрэнемся, звечарэе,

успомнім прабеглы дзень,

пакуль год стары старэе,

на столі яго прамень.

Але ён пагас, чакаем,

твой пульс ля маёй шчакі.

Спускаецца год па краі,

дзе ветрам гудуць радкі.

Бялейшы бясконцай белі,

даўжэйшы касмічных трас.

Прыйшоў, ля тваёй пасцелі

застыў у паўночны час.

* * *

Заўтра ўляціць зіма

грандыёзная.

Чуеш, звініць яна

з часу позняга?

З часу, калі даўгі

ўсе заплачаны,

з месца, дзе ўсе кругі

перайначаны.

Ты, як заўжды ў жыцці,

мне не верыла.

Толькі б зіму прайсці

строгай мераю.

Заўтра спяе яна

калыханкаю.

Будзе не ты – зіма

мне каханкаю.

Дрэвы ў мароз стаяць

так задумліва.

Пары людзей трымцяць

марай сумнаю.

Як расставацца ім,

перайначыцца,

калі зіма прыйшла,

стынь сабачая?

Ранак чакаем мы

з вернай вераю

аж на мяжы зімы,

бескватэрныя.

* * *
Дзень сонечны, быццам памыты,
над горадам плаўна ўстае.
Такой чысціні краявіды
здаўна хвалявалі мяне.

Выходжу з ім поруч на плошчы,
рукаюся з вамі, між тым
гарыць і гарыць дзень харошы,
і ўсе мы запоўнены ім.

Я марыў калісьці спрасоння
шчасліва даверыцца дню,
і сонца ў Хрыстовай кароне
дагэтуль завабліва сню.

* * *
Настройваю вочы па сонцы,
з раніцы ў высі гляджу.
Душы глыбокае донца
колерам неба сушу.

Вяртаецца адчуванне
тваіх валасоў і плеч.
Ведаю, страшна – не стане
крокаў, званкоў, сустрэч.

Глобус без нас скрозь ночы
скруціць за кругам круг.
Год, што за годам крочыць,
створыць за гукам гук.

Як чалавек адсутны
ў коле трывог зямных
словам і гукам буду
лашчыць твой вечны слых.

Ну а пакуль гаворым,
ходзім, глядзім… Без нас
нехта імкліва творыць
словы, людзей і час.

* * *
З усіх згрызотаў толькі страшыць
спыненне думкі, калі ты
акамянелы ў дні ўчарашнім,
палоннік вечнай нематы.

Нішто не рухаецца побач,
як рух спыняецца ўнутры.
І роспач – ледзяная сволач –
штодня нашэптвае: “Замры”.

Сябе заводзіш злосцю сцятай,
спружынай кідаешся ўвысь,
дзе спраў няздзейсненых багата,
ты іх не давяршыў калісь.

І дзіва: думкі, як аблокі
над галавою з ніадкуль.
І край нязведаны далёкі
заве і свеціцца, пакуль
ты дзейнічаеш…

* * *
Нешта цёплае і далёкае
прачынаецца і дрыжыць
над краінай блакітнавокаю,
дзе табе давялося жыць.

Гэты голас не чуюць вуліцы,
пералескі, лугі, бары –
у закуццях душы чаруецца
і прытойваецца да пары.

Хто ты ёсць – між мільёнаў шэры,
сацыяльны забіты раб,
покуль голас свае памеры
не пакажа і свой маштаб.

І маўчаць бы табе да скону,
легчы з тысячамі ў зямлю.
Толькі некалі сярод лёну
ты шапнуў: “Я наш свет люблю!”

Час мінецца: цябе не будзе –
бо ніхто не жыве заўжды –
цёплы голас раскрыюць людзі
і аплачуць твае сляды.

* * *
Кожны дзень пасылае выклік:
“Чым сабраўся мяне здзівіць”?
Пачынаю яго з малітвы,
ды без працы няможна жыць.

Два вяслы… імі грэбці важна,
каб рабілася ўсім святлей.
І работа на шлях укажа,
і малітва гучыць званчэй.

Сто разоў забываў пра вёслы,
ліха несла тады рака.
Веславаць жа – як гэта проста,
каб трымала пяро рука.

Каб круцілася думкі творчай
кола сонца. Не пагасі
свой агеньчык, як прыйдуць ночы,
проста ў сэрцы яго насі.

* * *
Што будзе, што будзе? На гушчы гаданне,
гуканне ў застылы час.
Надзея, што знекуль паявяцца здані,
раскажуць яны пра нас.

Мы хочам, мы хочам даведацца ўрэшце,
шляхі свае асвятліць.
І свечка дрыжыць, і душа не на месцы,
і месяц скрозь шыбу гарыць.

Маўчанне, маўчанне. Ніхто не з’явіўся,
нічога, на жаль, не сказаў.
Нічога. А шэпт па пакоі кружыўся
між намі. І дзень наставаў.

Як лёгка, як лёгка жылося б на свеце,
каб ведаць наперад лёс.
Як горка, як горка, паверце, паверце
пабачыць кепскі прагноз.

І воля, і воля блукае ў паўзмроку,
знаходзіць сэрцу спачын.
Свабодная воля торыць дарогу
па ланцугу хвілін.

* * *
Рэчы вакол цябе.
Рэчы ўнутры.
Памяць сусвет грабе.
Памяць сатры.

Ёсць толькі гэты міг.
Кропка пяра.
Сонца на шыбе блік.
Гукі з двара.

І расчыненне ёсць
вечнага дня.
Ты, як высокі госць,
міласць прыняў.

Ледзьве пачуеш што,
ты запішы.
Пахне няхай жытло
борам душы.

* * *
Я чэрпаў з калодзежа доўга,
паіў ён мяне і паіў.
І з сілай чароўнаю строгай
блукаў сярод пашаў і ніў.

Там  кожная дробязь прыроды
ў цішы раскрывала свой знак.
А рэк патаемныя воды
цяклі і цяклі праз бальшак.

Шукаў я такога ж паэта.
Дарэмна і доўга шукаў.
Плыло прамяністае лета
па лёгкай духмянасці траў.

Звяры, пералескі, дарогі
і птушкі віталі мяне.
Ішоў я, забыты і строгі,
па роснай высокай траве.

І там, дзе аблокі каронай
над лесам аднойчы ўзышлі,
я чуў, як Хрыстос срэбразвонам
наш свет бласлаўляе з далі.

* * *

Адкрыю файл мелодый.

З нязведаных глыбінь,

нібыта ў дзень народзін,

пальецца гукаў плынь.

І чалавекам новым

крану ваду ступнёй.

Аблокі, як каровы,

навіснуць нада мной.

І лес цікаўна гэтак

запоўніць берагі.

І будуць светлым летам

духмяніцца стагі.

Сярод птушыных спеваў

мелодыю сваю

ці справа, ці то злева

міжволі пазнаю.

Яна ўжо ветрам стала,

і лесам, і травой…

Праз рэчку пераправа

з мелодыяй жывой.